Classificatie,
schade en common sense

Nieuwsbrief
TV-geweld
2002 nr. 2

Conferentie naar aanleiding van één jaar NICAM

Eén jaar Kijkwijzer, een jaar wijzer gekeken'. Onder deze titel werd op vrijdag 1 maart in Amsterdam een conferentie gehouden ter gelegenheid van het eenjarig bestaan van het NICAM. De dag stond in het teken van het functioneren van het classificatiesysteem Kijkwijzer.
NICAM-directeur Wim Bekkers presenteerde tijdens de conferentie de resultaten van een door Intomart uitgevoerd onderzoek onder ouders en kinderen. Uit het onderzoek kwam een positief beeld naar voren ten aanzien van de bekendheid en de waardering van Kijkwijzer. Door verschillende sprekers werd stilgestaan bij de bescherming van minderjarigen tegen schadelijke beelden en de rol die zelfregulering daarin kan spelen.

Common sense

Het spits werd afgebeten door Anne Home, zelfstandig consultant op het gebied van jeugd en media, chief executive van de Children's Film and relevision Foundation en voormalig hoofd van de afdeling kinderprogramma's van de BBC. Home benadrukte dat zij geen voorstander is van regulering op het gebied van bescherming van minderjarigen. Haar voorkeur gaat uit naar "common sense" en algemene richtlijnen. Hoewel een aantal gebeurtenissen de roep om strakkere regels heeft versterkt, blijkt dat de algemene richtlijnen op het gebied van grof taalgebruik, geweld, gebruik van wapens en seks in het Verenigd Koninkrijk goed werken. Bezorgdheid uitte Home over de commerciële exploitatie van kinderprogramma's. Een voorbeeld hiervan is het programma "Teletubbies", waarmee door middel van merchandising (poppen, video's e.d.) enorme winst wordt gemaakt. Steeds meer reclame is derhalve gericht op jonge kinderen, die nog zeer beïnvloedbaar zijn. Het probleem is echter dat veel goede programma's niet meer gemaakt zouden worden als reclame rondom kinderprogramma's zou worden verboden, aldus Anne Home.

Video-on-demand

Professor dr. Jo Gröbel, algemeen directeur van het European Institute for the Media (EIM) en als mediadeskundige nauw betrokken bij de wijziging van de Mediawet waarin het NICAM is ingesteld, legde in zijn bijdrage vooral de nadruk op de mogelijkheden en risico's van zelfregulering in relatie tot de technologische ontwikkelingen van de audiovisuele media. Nieuwe ontwikkelingen leiden er toe dat kinderen steeds minder "gewoon" televisiekijken. Video-on-demand diensten zijn bijvoorbeeld in opkomst.
De vraag is volgens Jo Gröbel of zelfregulering bij deze ontwikkeling past, of dat er toch een stok achter de deur moet zijn.

Objectief

Na deze twee buitenlandse bijdragen kreeg het publiek de gelegenheid zelf programmafragmenten te classificeren. Om het verschil tussen het "oude" systeem van de Nederlandse filmkeuring en Kijkwijzer duidelijk te maken, werd het publiek gevraagd in eerste instantie op basis van haar eigen gevoel de fragmenten te classificeren. Hierna legde de wetenschappelijke commissie van het NICAM uit hoe Kijkwijzer werkt en kon het publiek aan de hand van dit systeem de fragmenten nogmaals classificeren. Hoewel de classificatieresultaten van beide methoden niet veel van elkaar afweken, was het voor het publiek duidelijk dat Kijkwijzer een aantalobjectieve handvatten biedt voor classificatie

Grof taalgebruik

Mediacommissaris Lennart van der Meulen gaf de aftrap van het middagprogramma. Het Commissariaat was nauw betrokken bij de totstandkoming van het NICAM en zal dat ook zijn bij de evaluatie van het NICAM aan het eind van het jaar. De activiteiten van het NICAM worden door het Commissariaat dan ook nauwgezet gevolgd. Onder de noemer 'Slechte smaak is niet schadelijk maar stoort wel' gaf van der Meulen aan dat er een verschil bestaat tussen wat ouders schadelijk vinden en wetenschappelijk aantoonbare schade. Uit de klachten die worden ingediend bij het NICAM, blijkt dat over programma's als 'Een rug te ver' en 'Big Brother' regelmatig wordt geklaagd. Deze klachten gaan echter over slechte smaak, waarop het NICAM niet toeziet. Van der Meulen gaf aan dat het daarom lof verdient dat naast de leeftijdsaanduiding ook met pictogrammen voorlichting wordt gegeven over inhoudelijke aspecten van programma's. Ook over aspecten, zoals grof taalgebruik, waarvan wetenschappelijk (nog) niet is bewezen dat zij schadelijk kunnen zijn.

Marketinginstrument

Hierna was het woord aan Wilco Wolfers, directeur van filmen videodistributeur Warner en namens de filmbranche lid van het NICAM-bestuur. De filmbranche heeft na enige aarzeling Kijkwijzer geaccepteerd als classificatiesysteem. Voorheen werd het keuringsresultaat van een film bepaald door de Nederlandse filmkeuring. Dit leidde ertoe dat veel films niet ter keuring werden voorgelegd. Nu de filmbranche zelf verantwoordelijk is voor het classificeren van de producten, worden inmiddels vrijwel alle films gekeurd. Dit is een goede ontwikkeling. Vooral filmen arthouses blijven echter sceptisch over Kijkwijzer. Dit komt vooral doordat zij bang zijn dat 'schadelijkheid' en 'geschiktheid' met elkaar worden verward. De films die worden gespeeld in de zogenaamde arthouses krijgen immers op grond van Kijkwijzer het predicaat 'alle leeftijden", terwijl deze films vanwege de inhoud vaak totaal ongeschikt zijn voor kinderen. Daarentegen blijkt ook dat filmdistributeurs Kijkwijzer als marketinginstrument hebben ontdekt. Hoe meer waarschuwingen, hoe prikkelender de film. Zo adverteerde Warner extra groot met het symbool voor 'angst' voor de film 'The exorcist'.

Internationaal

Ola-Kristian Hoff, directeur Europa van de Internet Content Ration Association (ICRA), sprak over de bescherming van minderjarigen op internet. Hij benadrukte dat dit uitsluitend mogelijk is in internationaal verband. Het is echter moeilijk een uniform systeem te ontwikkelen, mede omdat in verschillende landen verschillende dingen schadelijk worden gevonden. De ambitie moet volgens Hoff zijn een internationaal systeem te ontwikkelen dat gebruik maakt van self. labelling, geen morele vooroordelen bevat, gratis is, gestandaardiseerd en eenvoudig te gebruiken. Geen enkel systeem zal echter perfect zijn, aldus Hoff.

De dag werd afgesloten door staatssecretaris Rick van der Ploeg, die uit handen van NICAM-voorzitter Hedy d'Ancona het eerste exemplaar van de Kijkwijzerhandleiding in ontvangst nam. Van der Ploeg complimenteerde de Nederlandse audiovisuele sector met het feit dat zij als eerste in de wereld een dergelijk uniform classificatiesysteem heeft weten in te voeren. Een voorbeeld dat in Europees verband met veel belangstelling wordt gevolgd. Wel gaf hij aan dat het nog te vroeg is om definitieve conclusies te trekken. Een definitieve evaluatie vindt aan het eind van het jaar plaats.

Uit: Comedia april 2002