Terug naar Inhoudsopgave Nieuwsbrief
Je kunt wreedheid in film nauwelijks erg genoeg maken, want de kijker bevindt zich minstens een stap van het getoonde en die veiligheid laat de deur naar amusement wagenwijd open. Het is niet anders.
Het maandblad Skrien voor film
en televisie bevatte afgelopen
februari ‘98 een artikelenreeks
over wreedheid en geweld in
films en documentaires als voor
proefje van het komende Film
Festival Rotterdam onder de
noemer The Cruel Machine.
Eens temeer werd me duidelijk
hoe niet alleen bij de gemiddelde
recreatieve kijker maar ook in de
hoofden van producenten en
overige filmvakmensen gevoelens
van onbehagen optreden bij het
ondergaan van onvoorspelbaar
afzichtelijke beelden.
In de inleiding wordt verteld dat
dit soort films zijn te beschouwen als spiegel voor de kijker, als
een testcase voor de verhouding
tussen afschuw en fascinatie. Hoe
zit het toch met onze klaarblijkelijke behoefte aan wrede beelden en waar trekken we onze
grens?
In de er op volgende pagina‘s
wordt een aantal van deze films
besproken (op het festival waren
het er zon dertig) en toegelicht
door drie gastcuratoren. Boven
dien verzoekt men aan enige
filmmakers hun persoonlijke ondraaglijke filmbeeld te beschrij
ven.
Uit de massa informatie kies ik
wat mijn persoonlijk raakt.
De film Funny Games van de
Oostenrijkse regisseur Michael
Haneke zorgde in Cannes voor
veel opschudding. Theaterregisseur Theu Boermans gaat er
uitvoerig op in, waarbij het hem
niet zozeer om de inhoud zelf
gaat - er wordt behoorlijk wat
afgemoord - maar veeleer om de
moralistische kant van wat hij aan
het slot een meesterwerk noemt.
De eindigheid van het bestaan is
tegelijk de zin ervan, betoogt
Boermans. Waar Verlichting en
Humanisme het geloof in een
God en een hemel verplaatsen
naar het geloof in de mens en het
leven, stond de zinloosheid in de
gedaante van de dood weer in
vol ornaat voor zijn neus.
Over beelden van seks en geweld
vraagt Mieke Bernink zich af:
Wat is er immers intiemer en
privater dan lust en lijden? Ze
schetst een korte impressie over
John van der Keukens Amster
dam Global Village en ontdekt
dat het verstilde beeld van een
vermoord Tsjetseens kind in de
armen van de moeder de dood
zichtbaar maakt en daarmee
indringender wordt dan de
afbeelding van kapotgeschoten
lichamen.
De Canadees Donigan Cumming
toont in drie korte video‘s op
onbarmhartig confronterende
wijze zijn bizarre verhalen over
eenzaamheid en ziekte, tot stand
gekomen doordat Cumming de
geïnterviewden uit hun tent lokt.
Tegelijk laat hij in zijn film After
Brendade hoofdpersoon vragen:
Show the human tragedy, but
also show the love.
Tot slot nog enkele citaten uit de
rest van de omvangrijke artikelenverzameling. Tot mijn op
luchting portretteert Stephen
Dwoskin mijn allesbehalve vriend
Arnold Schwarzenegger als zijnde
een verschrompeld, versleten,
grotesk en buitenmodel monster
van ondankbaarheden.
In het artikel Het schouwspel van
de dood wordt geconstateerd:
Recht op informatie heet de leugen die voortgekomen is uit de
wil alles tot pornografie te maken.
Alain Resnais‘ film over de Duitse
concentratiekampen (Nuit et
Brouillars) maakt op Mart Dominicus een indruk van: Afschuwelijke maar wellicht noodzakelijke
beelden. Ik ben ze nooit vergeten. En door de opbouw en de
dosering van die beelden is Nuit
et Brouillars eerder een weldadige dan een gewelddadige film.
Chris Buur betoogt tenslotte in zijn stuk Tegen de grens: Of het nu om documentaire of fictie gaat, de grens van het draaglijke kan oneindig worden verlegd. En welke morele bedoelingen een filmmaker ook heeft, wreedheid in film is ook altijd entertainment. Veilige angst is immers een lekker gevoel.
Is dat zo? Ten dele moet ik het misschien bevestigen. Boeiend wordt het zeer zeker om de psychologische en sociologische ach tergrond van horror eens belicht te zien. Angst, geweld, ziekte en dood zijn regelmatig onze met gezellen. We kunnen trachten deze pijnlijke aanslagen op een levensbalans te ontlopen, ze behoren echter evenals blijdschap en schoonheidsbeleving tot de kern van het bestaan. Tegen de tijd dat de uitdaging onhanteerbaar wordt, zullen de kuns tenaars als moderne goden ons de helpende hand moeten bieden, dat deden ze al eeuwenlang. Niemand die beter beseft wat gezondheid betekent dan een ernstig zieke. Wellicht veroorzaken de morbide beelden van onze twintigste filmeeuw binnenkort een hunkering naar cinema met een positieve humanitaire functie. Laat ons deze tekenen leren verstaan, de tijd is er rijp voor.
Miep Schreijers
Terug naar Inhoudsopgave Nieuwsbrief
Last Updated 11 december 1998 by Chris Geerse