hoofdmenu

Kinderen en mediageweld

In het jaarboek l998 van de UNESCO werd een voorwoord geschreven door de Zweedse Nils Gunnar Nilsson, getiteld: Kinderen hebben recht op kwaliteit.

Het artikel grijpt terug op twee krantenberichten. Het eerste is afkomstig uit The Observer van 26 oktober l997 waarin de resultaten beschreven worden van een onderzoek op een school in Glasgow. Een aantal twaalfjarigen wordt geïnterviewd over Pulp Fiction; twee van hen hadden de film maar liefst tien tot elf keer gezien.

Vier fragmenten uit de film werden aan de kinderen getoond - twee waren uit de scene waarin Vincent (John Travolta) bij toeval Marvin doodt. Daarna werd gevraagd wat zij zich herinnerden van de tekst in deze delen.

Het bleek dat deze kinderen zich de dialoog zeer goed herinnerden. De verschillen waren heel klein. Richard Brooks, mediadeskundige van de Observer en schrijver van het artikel betoogt: "De jongeren beschouwden met name Vincent als de meest 'koele'. Ze bewonderden het vermogen om jezelf onder controle te hebben, de stijlbewuste kleding, de wijze waarop gepraat wordt. Een van hen vatte het aldus samen: Vincent was koel omdat hij niet in paniek raakte. Hij kan mensen om zich heen neerschieten zonder zich zorgen te maken."

Greg Philo, de auteur van het bericht wordt in het artikel geciteerd: "Pulp Fiction demonstreert geld, macht en levensstijl en dat is voor veel kinderen uiterst aantrekkelijk".

Volgens Andrea Millwood-Hargrave , onderzoeker van de Broadcasting Standards Council, is Pulp Fiction de meest befaamde cultusfilm in Engeland; 42 % van de 10 tot 16 jarigen had de film gezien. "Oh man, I shot Marvin in the face", de John Travolta zin is onder kinderen een leus geworden - zoals Clint Eastwoods "Make my day".

Denk aan "Oh man, I shot Marvin in the face" als een belofte dat je koel bent en niet in paniek raakt.

Het andere bericht werd gepubliceerd door "The Independent" (10 okt. '97) onder de titel: "Zoveel tekenfilms is niet leuk meer". Het stelt vast dat animatie nu het voornaamste kenmerk is van kinderprogramma's op de Britse televisie ten koste van de meer serieuze producties. Dat geldt voor een derde van alle kinderprogramma's vergeleken met 25% vijf jaar geleden en zelfs 10% in l98l.

Michael Forte, hoofd van de kinderprogramma's bij Carlton Television vat het bovenstaande samen: "Het is het dumpen van omroepplutonium".

Anna Home, gepensioneerd hoofd van de BBC Kindertelevisie, geeft haar mening op 12 oktober in het zelfde blad . En ze vervolgt:

"Al die superhelden onderscheiden zich niet van elkaar en de meesten zijn opvallend politiek correct. De meeste series verkondigen morele boodschappen, soms aansluitend op het einde zodat dit niet ontsnapt aan ouders en censor. Karaktertekening of boeiende verhaaltrant ontbreken nagenoeg."

En Anna Home vat haar onderzoek als volgt samen:

"Kinderen vormen uitzonderlijke toehoorders en zij verdienen kwaliteit. Televisie heeft de meest vormende en opvoedende invloed. Ze kan creativiteit stimuleren, het bewustzijn scherpen en deelname bevorderen. Kinderen willen actief bezig zijn en reageren vaak op de programma's. Ze schrijven verhalen, maken tekeningen, verzenden e-mails en geven geld voor goede doelen. Natuurlijk willen kinderen zich ontspannen en vermaakt worden, maar zij willen en verdienen het niet een non-stop dieet van actie, avontuur en geluid voorgeschoteld te krijgen. Deze vorm van cultureel klimaat leidt tot stompzinnigheid."

Het bespelen van de angst is de goedkoopste vorm van vermaak. Dit is waarschijnlijk een van de redenen waarom geweld zo'n veelvuldig gebruikt vermaaksgereedschap is. Kijk maar eens naar de tekenfilms in de ochtend of de avondlijke "drama's" op de televisie in welk deel van de wereld dan ook. In Zweden hebben we er een speciaal woord voor: entertainmentgeweld. Een afschuwelijk woord maar tegelijk wel verhelderend.

Het is triest dat zelfs kindertelevisie meer en meer als een markt wordt beschouwd, betaald door en overheerst door adverteerders, in plaats van de gouden gelegenheid aangrijpen om kinderen te bereiken, te stimuleren, ze te informeren en hun enorm vermogen tot creativiteit aan te grijpen. In plaats van de bronnen van dit soort programma's op te sporen slinkt het aanbod. Het budget voor kinderprogramma's is volgens Anna Home de laatste paar jaren gedaald. En goedkope animaties vullen de buis.

Twee krantenberichten onder vele andere met een gelijkluidende boodschap: Kinderen zijn kwetsbaar. Kinderen hebben recht op kwaliteit. En de media industrie zal het een zorg zijn. Als iedere andere industrie is het profijt essentieel.

Waarom zullen twaalfjarigen in Glasgow - en over de hele wereld - filmzinnen onthouden als "Oh man, I shot Marvin in the face" en als een leus gebruiken?

Oliver Stone, die goed op de hoogte is van de Amerikaanse media, vertelde onlangs aan een gehoor van studenten aan de Syracuse University: "Zij (de Amerikaanse media) bezitten jullie en jullie geest. Jullie moeten wakker worden en je dit realiseren!"

De VN Conventie over de rechten van het kind zouden- in dit herdenkingsjaar van de Rechten van de Mens - moeten worden herzien en opnieuw geïnterpreteerd door ouders, politici, leerkrachten en mediadeskundigen. De Conventie verklaart onder andere dat kinderen het recht hebben deel te nemen en geïnformeerd te worden - en niet bedolven onder woorden en beelden als "Oh man, I shot Marvin in the face".

Daarom ontmoetten deskundigen elkaar om te praten over het geweld op de buis, hetgeen leidde tot de internationale conferentie in Lund, Zweden, in september 1995, waar deze twee elementen gecombineerd werden:"Geweld op de buis en de rechten van het kind".

Een zeer concrete uitkomst van deze conferentie is dit jaarboek, het eerste uit The Unesco International Clearinghouse on Children and Violence on the Screen."

Steeds meer mensen - ouders politici, mediadeskundigen - maken zich zorgen over de effecten die de media wereldwijd hebben op de meest kwetsbaren: de kinderen. Daarom ondersteunde het Zweedse gouvernement vanaf het begin het idee van een "Clearinghouse" en wordt daar jaarlijks een fors bedrag voor uitgetrokken. Wij moeten meer te weten komen over recent onderzoek in het veld, over discussies en activiteiten betreffende deze materie in verschillende delen van de wereld. Kennis is een eerste vereiste voor actie.

Dit is de dringende taak van het Clearinghouse: Kennis verzamelen en informatie uitwisselen. Hiermee willen we nog vele jaren vooruit - en vele jaarboeken!

Miep Schreijers

Terug naar Menu of Inhoudsopgave Nieuwsbrief


Last Updated 9 december 1999